bok

1. pot. Coś wychodzi, wyłazi komuś bokiem «coś bardzo dokucza komuś, przysparza kłopotów, czegoś ma się dość»: Już te poprawki bokiem mi wyłażą, teraz mnie czeka ostateczne polerowanie francuskiego przekładu (...). W. Gombrowicz, Walka.

2. Dowiedzieć się czegoś z boku «dowiedzieć się czegoś nieformalnie, nie wprost»: (...) czekał niecierpliwie obiadu, który na szczęście bywał bardzo wcześnie, jak to u ludzi zdrowych. Chciało mu się dowiedzieć czegoś ze strony, z boku, o wilkowskich pannach, jak je nazywano. A ciotka była kroniką całej okolicy. J. Iwaszkiewicz, Panny.

3. Mieć kogoś, coś przy boku «mieć kogoś, coś do swojej dyspozycji»: (...) nie masz już przy boku twym Doradcy, co by cię mógł przede mną obronić! S. Lem, Cyberiada.

4. pot. Mieć kogoś na boku «mieć kochankę, kochanka»: – Maciek... Maciek mnie zdradzał – wyznaje, grzebiąc odruchowo w szpargałach leżących w pudle, już nie patrzy na mnie, odwróciła głowę. – Miał dziewczynę na boku. M. Bukowski, Wysłannik.

5. Patrzeć na coś, przyglądać się czemuś itp. z boku «osądzać coś trzeźwo, obiektywnie, nie angażując się w to osobiście»: Wycofaj się i popatrz z boku na wasze problemy, złap potrzebny dystans i pokaż (...), że tak naprawdę nie ma o co kruszyć kopii. Cosm 4/2000.

6. Pozostawać na boku

a) «nie angażować się w coś»: Henryk niejako stręczy Manię, lubuje się możliwością pijaństwa, orgii, rozpasania ale sam pozostaje wciąż na boku (...). J. Błoński, Forma.

b) «nie być ośrodkiem uwagi»: W myślach wracały obrazy przyjaciół, bliskich, znajomych. Wiedział, że dla nich konwersja na katolicyzm była zdradą. Tak, to była zdrada zaufania, jakim go obdarzono. Im dłużej jednak o tym myślał, tym wyraźniej rozumiał, że w sporze o prawdę wszystkie inne względy muszą pozostać na boku. Fronda 8/1998.

7. Robić bokami

a) «o zwierzętach: oddychać gwałtownie, głęboko wskutek zmęczenia»: Furman trzasnął jeszcze raz dla fantazji batem, cofnął konia i podjechał tyłem pod drewnianą szopę. Koń robił bokami i dymił parą. T. Borowski, Pożegnanie.

b) pot. «mieć poważne kłopoty finansowe, z trudem dawać sobie radę»: Mamy dobrą passę, świetną passę. Mój warsztat jest mały i przed wojną (...) robiliśmy bokami. To się nie powtórzy i nie zostanę wchłonięty (...). B. Czeszko, Pokolenie.

8. Wyspać się na wszystkie, na cztery boki «wyspać się bardzo dobrze»: Wyspałem się na wszystkie boki, teraz mogę popracować (...). Roz bezp 1997.

9. pot. Zarobić, dorobić sobie itp. na boku «zarobić dodatkowo, często nielegalnie»: Wiadomo, że pensyjki państwowe cienkie, ludzie muszą sobie na boku dorobić. M. Nurowska, Zdrada.

10. Znajdować się, pozostawać, być itp. u czyjegoś boku «znajdować się bardzo blisko kogoś, być w czyimś towarzystwie»: Gdy Dąbrowski w błyskawicznym tempie znalazł się u boku Napoleona, ten mówi mu o konieczności stworzenia wojska polskiego. Twór 11/1968.

11. Zostawić coś na boku «przestać się czymś interesować; pominąć coś»: Zostawmy więc na boku pobożne życzenia i zajmijmy się tym, co nieuniknione. S. Mrożek, Opowiadania II.

Iść, pójść na bok zob. iść 5.

Odłożyć coś na bok zob. odłożyć.

Patrzeć na kogoś, na coś bokiem zob. patrzeć 10.

Skok w bok zob. skok.

Spać na oba boki zob. spać 6.

Stać, trzymać się z boku, na boku zob. I stać 7.

Stawać, stać przy czyimś, u czyjegoś boku zob. stanąć 10.

Śmieszny, że boki zrywać zob. zerwać.

Trzymać się za boki (ze śmiechu) zob. trzymać się 8.

Wziąć, brać kogoś na bok zob. wziąć 5.

Zrywać boki od śmiechu, ze śmiechu zob. śmiech 2.

Żarty na bok zob. żart 6.